ماتریس بوستون BCG
ماتریس بوستون BCG چیست؟
گاو شیرده،سگ،علامت سؤال و ستاره چندکلمه‌ای هستند که در نگاه اول کاملاً بی‌ربط به نظر می‌رسند. با این کلمات حتی نمی‌توان یک جمله ساده ساخت و احتمالاً از دیدن آن‌ها در یک مقاله مربوط به بیزینس حسابی تعجب کرده‌اید؛ اما اگر بخواهیم بدون اغراق بیان کنیم،این چند کلمه غیر مرتبط می‌توانند کسب‌وکار شمارا زیرورو کنند.
همان‌طور که می‌دانید هر کسب‌وکاری همواره تلاش می‌کند سود بیشتری به دست بیاورد.به همین خاطر بر روی محصولاتش سرمایه‌گذاری می‌کند تا درآمدش را از این طریق افزایش دهد؛اما هیچ بیزینسی سرمایه نامحدود ندارد تا بر روی تمامی محصولاتش سرمایه‌گذاری کند.حتی شرکت‌های بزرگ مثل اپل، مایکروسافت، دارای چنین سرمایه‌ای نیستند.به همین علت کسب‌وکارها باید بر روی محصولی سرمایه‌گذاری کنند که آینده بهتری داشته و سود بیشتری را نصیبشان می‌کند.
در اینجاست که مدیران کسب‌وکار باید بدانند کدام محصول ارزش سرمایه‌گذاری دارد؟کدام محصول آینده بهتری دارد؟کدام محصول باید حذف شود؟پاسخ به این سؤالات تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری بر روی یک محصول را دشوار می‌کند. به این علت که این تصمیم می‌تواند درآمد آینده یک کسب‌وکار را مشخص کند. در اینجاست که ماتریس بوستون کاربرد پیدا می‌کند.ماتریس نموداری است که این تصمیم‌گیری را برای شما آسان‌تر می‌کند. این نمودار از چهار ربع سگ، گاو شیرده، ستاره و علامت سؤال تشکیل‌شده است.
ابتدا باید محصولات خود را ارزیابی و هر یک را بر اساس سود و سهم بازار آن‌ها، در یک ربع از این نمودار قرار دهید. برای مثال برخی محصولات در ربع سگ و برخی نیز در نمودار علامت سؤال قرار می‌گیرند. حال بر اساس محورهای عمودی و افقی این نمودار، مشخص می‌شود که سرمایه‌گذاری بر روی کدام یک از این محصولات سود بیشتری داشته و کدام‌یک باید به علت سود و سهم بازار کم از چرخه سرمایه‌گذاری حذف شوند. درواقع این نمودار در انتخاب یک محصول مناسب به شما کمک می‌کند. این نمودار توسط گروه ماتریس در دهه ۱۹۷۰ ارائه گردیده است.
چهار ربع اصلی ماتریس بوستون BCG
در بالا گفتیم که سگ، گاو شیرده، ستاره‌ها و علامت سؤال کلماتی هستند که می‌توانند کسب‌وکار شمارا متحول سازند. این کلمات درواقع چهار ربع اصلی نمودار ماتریس بوده و هریک مفهوم خاصی دارند. در زیر چهار ربع اصلی نمودار ماتریس به همراه کاربردشان را نام‌برده‌ایم:
-
ستاره‌ها
محصولاتی که در ربع ستاره‌ها قرار می‌گیرند، می‌توانند بیشترین سود را برای یک کسب‌وکار به همراه داشته باشند. این محصولات هم سهم بازار بالایی دارند و هم در بازاری هستند که رشد بالایی در آینده خواهد داشت. محصولات این ربع معمولاً می‌توانند درآمد و سود آینده بیزینس شمارا تضمین کنند. به همین علت هر محصولی که در این ربع قرار گیرد، بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.
-
گاو شیرده
دیگر ربع نمودار ماتریس بوستون گاو شیرده می‌باشد. محصولاتی که در این ربع قرار می‌گیرند، سهم بازار بالایی دارند؛ اما صنعت آن‌ها به‌گونه‌ای است که رشد بازارشان پایین می‌باشد. این محصولات نیز درآمد بالایی را نصیب یک کسب‌وکار می‌کنند؛ اما نباید صد درصد بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کرد. از این جهت که اگر بازارشان افت کند، سرمایه دیگر قابل برگشت نیست.
-
سگ‌ها
ربع سگ‌ها معمولاً برای کسب‌وکارها دوست‌داشتنی نخواهد بود. به‌این‌علت که در این ربع، محصولاتی قرار می‌گیرند که نه سهم بازار بالایی دارند و نه رشد بازار آن‌ها بالا است. این محصولات پرسود نبوده و معمولاً جز موارد زیان‌آور به‌حساب می‌آیند. بهتر است کسب‌وکار بر روی افزایش سهم بازار این محصولات، سرمایه‌گذاری کند. در غیر این صورت حذف آن‌ها از چرخه سرمایه‌گذاری، بهترین تصمیم برای یک بیزینس می‌باشد.
-
علامت سؤال
علامت سؤال ربع دیگری از نمودار ماتریس بوستون می‌باشد. در این نمودار محصولاتی جای دارند که سهم بازارشان کم است؛ اما در صنعتی با رشد بالا قرارگرفته‌اند. برای سرمایه‌گذاری بر روی افزایش سهم بازار این محصولات. باید با دقت زیادی عمل کنید. اگر این امر به‌خوبی انجام شود، این محصولات می‌توانند به ربع ستاره‌ها یا گاو شیرده نیز منتقل شوند؛ اما اگر این کار با خطا همراه باشد، ممکن است باعث از دست رفتن سرمایه اتان شود.
مزایای شگفت‌انگیز استفاده از ماتریس بوستون برای کسب‌وکارها
استفاده از نمودار ماتریس می‌تواند مزایای فراوانی داشته باشد به همین علت شرکت‌های مشهوری همچون اپل نیز، از این نمودار به‌منظور ارتقا محصولات خود استفاده می‌کنند. در زیر چند مورد از مهم‌ترین مزایای این نمودار برای پیشرفت کسب‌وکارها را نام‌برده‌ایم:
-
کسب سود بالاتر
اولین مزیت استفاده از این نمودار کسب سود بالاتر می‌باشد. چون نمودار ماتریس به شما نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری بر روی کدام محصول، سود بیشتری برایتان خواهد داشت. درنتیجه می‌توانید با تمرکز بر روی آن درآمد مطلوبی کسب نمایید.
-
جلوگیری از ضرر و زیان
بروز ضرر و زیان در هر کسب‌وکاری بسیار طبیعی است؛ اما استفاده از نمودار ماتریس بوستون موجب می‌شود که از بروز ضرر و زیان درزمینهٔ فروش و ارتقا محصولات، جلوگیری گردد. به‌این‌علت که در این نمودار محصولات کم سود و زیان‌آور به شما نشان داده می‌شوند. درنتیجه شما می‌توانید با حذف و عدم سرمایه‌گذاری بر روی آن‌ها، از هرگونه ضرر و زیانی پیشگیری کنید.
-
ساده بودن
دیگر مزیت نمودارهای ماتریس ساده بودن آن‌ها می‌باشد. این نمودار شرح ساده‌ای دارد و برای درک آن نیاز به علم خاصی نخواهد بود.
نکات مهم در مورداستفاده از نمودار ماتریس بوستون
استفاده از نمودار ماتریس می‌تواند در کسب‌وکار شما، تغییرات زیادی ایجاد کند. به همین علت بسیار حائز اهمیت بوده و در استفاده از آن باید به برخی نکات مهم توجه نمایید. در زیر این نکات مهم را شرح داده‌ایم:
-
نظارت بر محصولات ستاره‌ها
محصولاتی که در قسمت ستاره‌ها قرار می‌گیرند، عموماً بسیار سود آورد خواهند بود. اما به هیچ عنوان نباید از آن‌ها غافل شوید. شما باید همیشه بر روی آن‌ها نظارت داشته و سرمایه‌گذاری نمایید. چون عدم توجه به این محصولات می‌تواند آن‌ها را از ستاره به سگ تبدیل کند.
-
ارتقا محصولات علامت سؤال
محصولاتی که در قسمت علامت سؤال ماتریس بوستون قرار می‌گیرند، نباید به حال خود رها شوند. شما می‌بایست این محصولات را توسعه و ارتقا دهید تا از ربع علامت سؤال به ستاره منتقل شوند. چون آینده این محصولات نا‌مشخص است و شما باید برای سودهی آن‌ها تلاش کنید.
-
توجه به محصولات ربع سگ‌ها
برخی تصور می‌کنند که چون ربع سگ‌ها کم سود است، دیگر نیاز به توجه به محصولات این قسمت نخواهد بود؛ اما این‌گونه نیست و باید بر روی این محصولات نیز تا حدودی سرمایه‌گذاری کنید. البته این سرمایه‌گذاری باید با نهایت احتیاط انجام شود. چون در هرلحظه ممکن است یک محصول ربع سگ‌ها با تغییری کوچک، به ربع گاو شیرده یا حتی ستاره‌ها ارتقا یابد. به همین علت توجه به این قسمت از نمودار نیز بسیار حائز اهمیت خواهد بود.